Қазақстандықтар ауылдардан қалаларға, сондай-ақ солтүстіктен оңтүстікке белсенді қоныс аударады. Бұл жұмыс күшінің үлкен теңгерімсіздігін тудырады. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі LS-ке урбанизацияны тежеу үшін қандай шаралар қолданылып жатқанын айтты.
Қазіргі уақытта қала тұрғындарының саны 12,5 млн адамды, ал ауыл тұрғындарының саны 7,6 млн адамды құрайды. Демографиялық болжамға сәйкес, урбанизацияның жалпы деңгейі 2025 жылғы 63%-дан 2050 жылға қарай 69%-ға дейін өседі. Бұл ретте жұмыс күшінің саны 2023 жылмен салыстырғанда 28%-ға, яғни 2050 жылы 12,1 млн адамға дейін өседі. Оның ішінде 8,6 млн адам қалаларда, ал 3,5 млн адам ауылдарда тұрады.
Тепе-теңдікке батыс және оңтүстік аймақтарға аумақтық ағын да әсер етеді. 2003-2023 жылдары Маңғыстау облысының халық саны 2,3 еседен астам өсті, Атырау облысының халық саны 55,5%- ға, Алматы облысының халық саны 42,5%-ға өсті.
Сонымен бірге, Солтүстік пен Шығыста орналасқан аймақтар осы кезеңде халық санынан айтарлықтай шығынға ұшырады.
Олар Солтүстік Қазақстан (-22,1%), Қостанай (-9,7%), Шығыс Қазақстан облыстарында (ШҚО және Абай бөлінгенге дейін) аса маңызды (-8,8%).
Республикалық маңызы бар үш қалаға (Астана, Алматы және Шымкент) халықтың 24,2%-зы келеді (1992 жылы – 11,1%). Егер 2003 жылдан 2013 жылға дейін өсім 9,7%-ға тең болса, онда соңғы 10 жылда ол үш есе, +35,5%-ға дейін жеделдеді. 2013-2023 жылдары ауыл халқының саны 0,7%-ға, 52,4 мың адамға дейін қысқарды.
Өңірлердің ішінде 20 жыл ішінде қала тұрғындарының үлесі 54,7%-дан 74,8%-ға дейін өскен. Ең көп урбанизацияға ұшыраған Ақтөбе облысының тұрғындары. Бұдан кейін Батыс Қазақстан облысы – 42,5%-дан 56,4%- ға дейін, Павлодар облысы – 64,2%-дан 70,7%-ға дейін, Ақмола облысы – 46,3%-дан 56,4%-ға дейін өсті.
Еңбек министрлігінің ақпараты бойынша, еңбек теңгерімсіздігі мен өңірлік теңгерімсіздікті төмендету үшін, еңбек артық өңірлерден еңбек тапшылығына өңіраралық көшіру бағдарламасы жалғасуда. Біріншісіне Алматы, Жамбыл, Маңғыстау, Түркістан, Қызылорда облыстары, Астана, Алматы және Шымкент жатады. Екінші – Абай, Ақмола, Шығыс Қазақстан, Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Ұлытау және Қарағанды облыстары.
Бағдарламаға қатысушыларға көшуге субсидиялар беріледі. Бұл отбасының әрбір мүшесіне 70 АЕК* (2024 жылы 258,4 мың теңге) бойынша біржолғы төлем, сондай-ақ, тұрғын үйді жалға алу және коммуналдық қызметтерді төлеу бойынша шығынтарды жабу үшін бір отбасына ай сайын 15-30 АЕК (55,4-110,8 мың теңге).
2023-2027 жылдарға арналған көші-қон саясаты тұжырымдамасы шеңберінде қоныс аударушылар үшін жаңа жердегі тұрғын үй құнының 50% мөлшерінде қаржылық көмек алу құқығын куәландыратын экономикалық ұтқырлық сертификаты қолданылады.
Ол үшін жұмыс берушіден жұмысқа орналасу туралы растау қажет. Берілген сомаға тұрғын үй салуға немесе сатып алуға болады, оның ішінде бастапқы жарна ретінде пайдалануға болады.
Биыл 2,7 мың отбасына сертификат беру жоспарлануда. 2024 жылдың 1 қаңтарына 1,3 мың отбасы осы көмек түрін алды.
2023 жылы еңбек тапшылығы бар өңірлерге барлығы 8,9 мың адам (2,4 мың қандас және 6,6 мың қоныс аударушы) көшіп келді. Биылғы жылы 9,5 мың адам квота алады.
Еңбек министрлігінде айтылғандай, әрбір өңір көшуге ынталандыру үшін Жол картасын бекітті. Онда жұмысшылар жетіспейтін экономиканың басым секторлары және жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шаралары көрсетілген. Бұдан басқа, субсидияланатын жұмыс орындары (жастар практикасы, әлеуметтік жұмыс орындары, қоғамдық жұмыстар, бірінші жұмыс орны, күміс жас және т. б.) бойынша жұмысқа орналасу қамтамасыз етіледі.
*2024 жылы 1 АЕК = 3 692 теңге.
